Dünyadaki Önemli Tsunamiler

Hint Okyanusu’nda Sumatra Adası’nın açıklarında meydana gelmiş olan bu deprem, toplam 40 ülkede yaklaşık 230000 kişinin ölümüne yol açarak XXI. yüzyıla damgasını vurmuştur. Depremden kaynaklanan tsunami dalgaları 30 m yüksekliğe ulaşarak, özelikle denize kıyısı bulunan ülkelerde çok ağır hasarlara yol açmıştır.

● 11 Mart 2011 Tohoku Depremi ve Tsunamisi (Mw=9)

Japonya’nın kuzeydoğusundaki Honshu kıyılarının açıklarında, merkezi (38.322°N, 142.369°E) 24 km derinlikte olan 9 büyüklüklü bir deprem meydana gelmiştir (JMA, Japan Meteorological Agency).

Posterin büyük halini indirmek için tıklayınız:

http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/poster/2011/20110311.php

Bu deprem, Japonya’nın aletsel olarak kaydedilmiş en büyük depremi olmasının yanı sıra, dünyada 1900’lerden beri kaydedilmiş en büyük beş deprem arasında yer almaktadır. Depremin ardından oluşturulmuş şiddet haritası, deprem etkisini vurgulamaktadır.

Tohoku Depremi’ne ait sismolojik kayıtlar, oluşturulmuş çeşitli haritalar hakkında daha detaylı bilgi almak için tıklayınız:http://earthquake.usgs.gov/learn/topics/Tohoku2011.pdf
Merkezi deniz tabanının altında bulunan bu deprem, Pasifik Okyanusu’nda tsunami oluşmasına neden olarak özellikle Japonya kıyılarına büyük zarar vermiştir. Ortaya çıkan tsunami dalgaları çok sayıda can ve mal kayıbına neden olmuş, ve bu tsunaminin etkisi Japonya kıyılarında ve Pasifik’e kıyısı bulunan diğer ülkelerin deniz seviyesi ölçüm aletleri ile kaydedilmiştir. Eldeki veriler, deprem ve tsunaminin sonucunda yaklaşık 30.000 insanın hayatını kaybettiğini yada kaybolduğunu göstermektedir.

Büyük halini görüntülemek için tıklayınız:
http://nctr.pmel.noaa.gov/honshu20110311/honshu2011globalmaxplot.png
NOAA Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi (NOAA, PTWC) bu depreme ait fay parametrelerini elde ettikten sonra ortaya çıkan tsunamiyi modellemişlerdir.
Tohoku depreminin tetiklediği tsunaminin Pasifik Okyanusu’nda nasıl yayıldığını gösteren videoyu görüntülemek için tıklayınız (NOAA):http://nctr.pmel.noaa.gov/honshu20110311/
Depremin etkisiyle ciddi zarar gören Fukuşima nükleer santralindeki patlamayla yayılan radyasyon halen başta Japonya olmak üzere, Amerika ve Avrupa’nın da hava sahasını tehdit etmektedir. Radyasyon sızıntısı dolayısıyla nükleer santralin çevresindeki yerleşim birimleri boşaltılmış olunup, çalışmalar devam etmektedir. Sürdürülen çalışmalar, Japonya’daki gıda ve su şebekesinin radyasyondan etkilendiğini ortaya çıkarmaktadır.

● 22 Mayıs 1960 Şili (Mw=9.5)

XX. yüzyılda Güney Amerika’nın Şili kenti’nde gerçekleşmiş olan deprem, bugüne kadar ölçülmüş en büyük depremdir. Şili depreminin ardından oluşan tsunami, Pasifik Okyanusu’nda hızlı bir şekilde ilerleyerek, ciddi can (yaklaşık 2000 kişi) ve mal kayıplarına neden olmuştur.

● 1 Kasım 1755 Lizbon (Mw > 8.5)

Büyük Lizbon depremi olarak bilinen bu deprem XVIII. yüzyıl ortalarında Lizbon şehrinin açıklarında, Atlas Okyanusu’nda meydana gelmiş ve ardından şehrin neredeyse tamamında çok ciddi hasarlara yol açmıştır. Bu depremin ardından oluşan liman dalgaları hızlı bir şekilde yayılarak çevredeki kıyı ülkelerde etkisini hissettirmiştir. Örnek olarak, Kuzey Afrika kıyılarında yüksekliği 20 m’ye varan dalgalar oluşurken, Atlas Okyanusu’nun ortasında bulunan Azor takımadalarında dalgalar kıyıdan 150 m içeri girmişlerdir. Lizbon depreminin lokalizasyonu tam olarak bilinememekle beraber, bu depremin yaklaşık onbinlerce kişinin ölümüne yol açtığı düşünülmektedir. Tarihsel kaynaklar incelendiğinde, Lizbon depremi geçmişteki en ölümcül depremlerden biridir.Lizbon depreminin ardından oluşan tsunaminin ilerlemesinin modellenmesi (National Geophysical Data Center)

● 21 Temmuz 365 (Mw > 8) ve 8 Ağustos 1303 Girit Depremi ve Tsunamisi (Mw~8)

365’te merkezi Doğu Akdeniz’de bulunan Girit adasının civarında meydana gelmiş olan bu deprem yıkıcı tarihsel depremler arasında önemli bir yer almaktadır. Bu depremin ardından oluşan tsunami, özellikle Doğu Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde etkisini göstermiştir. Güney Yunanistan’da yaklaşık 5000 kişi hayatını kaybederken, Sicilya, Kıbrıs, Mısır ve Libya kıyılarında da ciddi hasarlar oluşmuştur. Bunun yanı sıra 14. yüzyılın başlarında meydana gelmiş olan Girit depremi ve tsunamisi Akdeniz’de gerçekleşmiş olan en yıkıcı afetler arasında yer alıp, özellikle denize kıyısı olan ülkelerde ciddi hasarlar yaratarak binlerce kişinin ölümüne yol açmıştır. Bahsi geçen bu iki deprem ve ardından gelen tsunami, tarihsel afetler arasında önemli bir yerde olup, Doğu Akdeniz’in sismolojik aktivitesini ve bundan dolayı oluşabilecek tsunami tehlikesini ortaya koymaktadır.

● Santorini Volkan Patlaması (~İ.Ö. 1600)

Girit Adası’nın 120 km kuzeyindeki Santorini Adası’nın ortasında bulunan volkanın patlaması sonucunda oluşan tsunami dalgaları, başta Girit Adası olmak üzere Mısır, Kıbrıs ve Türkiye’de yıkıcı sonuçlar doğurmuştur. Yanardağ patlaması sonucu oluşan sismik dalgalar ve arkasından gelen tsunami, yerli halk olan Minoan medeniyetinin sonu olarak görülmektedir. Patlamadan sonra yanardağın konik tepesinin çökmesi sonucunda, başta dairesel bir ada olan Santori günümüzde 3 küçük adacıktan oluşmaktadır.