İKEYA-ZHANG KUYRUKLUYILDIZI

Kuyrukluyıldız ilk kez deneyimli kuyrukluyıldız avcısı Japon İkeya Kaoru ve Çinli  Daqing Zhang tarafından gözlendi. Halen  Kuzey yarıküreden küçük teleskoplarla gözlenebilen kuyrukluyıldız Güneşe en yakın konumuna 18 Mart günü (75.8 milyon km), Dünyaya en yakın konumuna da 28 Nisan (60.5 milyon km) günü erişecek. Yörüngesini yanda gördüğünüz kuyrukluyıldızın yörünge hesapları  her 500 yılda bir kuyrukluyıldızın Güneşin etrafında bir tur attığı tahminlerini kuvvetlendirmekte. 1532 ve 1661 yılında gözlenenen parlak kuyrukluyıldızlardan birinin bu kuyrukluyıldız olabileceği düşünülmekte. Parlaklık tahminleri  parlaklığının ışık kirliliğine uğramış yerleşim bölgelerinden bugünlerde çıplak gözle görülebilmesi için yeterli olamayacağı yönünde. Tabii yeni sürprizler olmazsa. C/2000 WM1 ( LINEAR ) kuyrukluyıldızı  gösterdiği ani parlaklık artışları ile Güney yarıkürede geçtiğimiz günlerde görsel bir şölene yol açtı. İkeya-Zhang kuyrukluyıldızı akşamları Güneş battıktan sonra Batı-Kuzeybatı yönünde küçük teleskoplar ve el dürbünleri ile gözlenebilecek parlaklık ve konumda. En parlak durumuna Güneşe en yakın olduğu günlerde Mart ayının ortalarında ulaşacak. O tarihlerde ne yazikki oldukça alçak ufka yakın bir gök cismi olacağı için yerleşim yerlerinden gözlemi neredeyse olanaksız gibi.Gözlem alanını mutlaka ışık kirliliğinden uzak olabildiğince karanlık bölgelerde seçmek gerekmekte.

IKEYA ZHANG'I NASIL GÖRÜRÜZ ?

Bugünlerde kuyrukluyıldız şehir ışıklarından uzak ışık kirliliği olmayan cok karanlık yerlerde çıplak gözle görülebilecek parlaklığa erişti, bir el dürbünüyle bakılırsa daha iyi sonuç almak olası, havaların kapalı gitmesi şanssızlık. Gökyüzünde nerede olduğunu bulmak icin akşam Güneş battıktan sonra saat 19'da once Batı ufkunda Mars gezegenini bulmalısınız, kırmızımtırak rengi ile ufuktan 20 derece yükseklikte fark ediliyor, Mars'ın sağ tarafında Kuzey-Batıya doğru alt alta iki parlak yıldız göreceksiniz, bu yıldızların sağ tarafında biraz daha Kuzey-batıda Ikeya-Zhang görülüyor. Kuyrukluyıldızın gözlem saatinde ufka yakın olması aşırı ışık kirliliği nedeniyle büyük şehirlerden  gözlemini neredeyse olanaksız kılıyor.

İSTANBUL, MART AKŞAMLARI SAAT 19:30

Yukarıdaki animasyonda en parlak olacağı tarihler 1-31 Mart arasında gök yüzündeki konumunu görüyorsunuz. Her gün akşamları saat 19:30 için hazırladığımız animasyondan göreceğiniz gibi Mart ayı başlarında Batı'da ufuktan 10 derece yükseklikte bulunan İkeya-Zhang her gün aynı saatte yeşil çizgi boyunca biraz daha Kuzeye kaymış olarak görülecek.

İSTANBUL, NİSAN AKŞAMLARI SAAT 21:00

Mart ayı sonunda yaz saati uygulaması başlayacak, Nisan ayı boyunca İkeya-Zhang'ın gökyüzündeki konumunu saat 21 için verdik. Giderek sönükleşmesi beklenen kuyrukluyıldızın ufuktan yüksekliği Nisan'ın ortalarına kadar 10 derecenin altında, her gün biraz daha Kuzeye kayan kuyrukluyıldızın ufuktan yüksekliği Nisan ayının sonlarında  20 dereceye kadar ulaşıyor. Çok büyük bir sürpriz olmazsa ışık kirliliğinin yoğun olduğu yerleşim yerlerinde çıplak gözle görülme olasılığı düşük gözüküyor. Öte yandan kuyrukluyıldız amatör gözlemciler için uygun gözlem koşulları taşıyan yerlerden küçük teleskoplarla gözlenebilecek bir gökcismi özelliklerini taşıyor.

İSTANBUL, NİSAN SABAHLARI SAAT 05:00

Nisan ayının ilk günleri sabahları 05:00'da ufka çok yakın olan İkeya-Zhang Nisan ayı boyunca Kuzeydoğu yönünde her gün biraz daha yükselen bir gök cismi olacak. Nisan ayının ortalarında aynı saatte (05:00) ufuktan yüksekliği 30 derecenin üstüne çıkan kuyrukluyıldızın yüksekliği ay sonunda 60 derecenin üstüne çıkacak. Nisan ayı boyunca giderek sönükleşen kuyrukluyıldız sabahlarıda küçük teleskoplar veya güçlü el dürbünleri ile gözlenebilecek.
İKEYA-ZHANG FOTOĞRAF GALERİSİ İÇİN BURAYA TIKLAYIN

Kuyrukluyıldız nedir:
Gökyüzünde zaman zaman parlak bir baş ve uzun bir kuyrukla gözlenen bu gök cisimlerine kuyrukluyıldız adı verilir. Gökyüzünün herhangi bir yerinde aniden gözlenen bu gök cisimleri geçmişte dehşet, korku ve batıl inanç nedeni olmuştur. Kuyrukluyıldızlar Güneş etrafında elips, parabol ve hiperbol yörüngeler üzerinde hareket eder. Yörüngeleri parabol ve hiperbol olan kuyrukluyıldızlar Güneş etrafında dolaştıktan sonra uzayın karanlığında kaybolur. Yörüngesi elips olanlar düzgün aralıklarla tekrar görülür. Böyle kuyrukluyıldızlara dönemli kuyrukluyıldız adı verilir. Bugün 100'den fazla dönemli kuyrukluyıldız bilinmektedir. Bunların dönemleri 33 ile 10000 yıl arasında değişir. Buz, toz ve kaya parçalarından oluşan kuyrukluyıldız çekirdeği kirli bir kartopunu andırır. Orta büyüklükte bir kuyrukluyıldızın çekirdek çapı bir kaç kilometreden daha büyük değildir. Çekirdek Güneşten çok uzaklarda uzayın dayanılmaz soğuğunda ömrünün büyük bir kısmını sanki uykuda geçirir. Kuyrukluyıldız, Güneş yakınlarına geldiğinde yüzey tabakalarının sıcaklığı yapısında bulunan buzu bozmak için yeterli derecede artar. Bir maddenin doğrudan doğruya katı yani buz durumdan buhara dönüşmesi olan bu bozulma işlemi o cismin ısınması ile gerçekleşir. Bu etkinlik çekirdeği çevreleyen ve baş olarak tanımlanan gaz ve toz bulutunun oluşmasına neden olur. Saniyede bir kaç yüz metrelik hızlarla çekirdekten uzaklaşan atom ve moleküller bu yapıyı oluşturur. Çekirdekten akarak uzaklaşan gaz, sürtünme kuvvetleri nedeniyle toz parçacıklarını da beraberinde sürükler. Baş genellikle çekirdekten itibaren on bin kilometre ile bir milyon kilometreye kadar uzanabilir. Kuyrukluyıldız Güneşe iyice yaklaştığında başın yanısıra Güneşe ters yönde bir de kuyruk oluşturur. Güneş kuyrukluyıldızın başındaki toz ve gazları projektör gibi aydınlatarak, kuyrukluyıldızı görünür duruma getirir. Güneşten gelen yüksek enerjili morötesi ışınım fluoresans gibi ışık üreten diğer mekanizmalarında devreye girmesini sağlar.
 

Kuyrukluyıldızla ilgili son bilgiler için buraya tıklayın
26 Şubat  2002
Tamer Ataç  e-posta: atac@boun.edu.tr