Gökyüzünde zaman zaman parlak bir baş ve uzun bir kuyrukla gözlenen bu gök cisimlerine kuyrukluyıldız adı verilir. Gökyüzünün herhangi bir yerinde aniden gözlenen bu gök cisimleri geçmişte dehşet, korku ve batıl inanç nedeni olmuştur. Kuyrukluyıldızlar Güneş etrafında elips, parabol ve hiperbol yörüngeler üzerinde hareket eder. Yörüngeleri parabol ve hiperbol olan kuyrukluyıldızlar Güneş etrafında dolaştıktan sonra uzayın karanlığında kaybolur. Yörüngesi elips olanlar düzgün aralıklarla tekrar görülür. Böyle kuyrukluyıldızlara dönemli kuyrukluyıldız adı verilir. Bugün 100'den fazla dönemli kuyrukluyıldız bilinmektedir. Bunların dönemleri 33 ile 10000 yıl arasında değişir. Buz, toz ve kaya parçalarından oluşan kuyrukluyıldız çekirdeği kirli bir kartopunu andırır. Orta büyüklükte bir kuyrukluyıldızın çekirdek çapı bir kaç kilometreden daha büyük değildir. Çekirdek Güneşten çok uzaklarda uzayın dayanılmaz soğuğunda ömrünün büyük bir kısmını sanki uykuda geçirir. Kuyrukluyıldız, Güneş yakınlarına geldiğinde yüzey tabakalarının sıcaklığı yapısında bulunan buzu bozmak için yeterli derecede artar. Bir maddenin doğrudan doğruya katı yani buz durumdan buhara dönüşmesi olan bu bozulma işlemi o cismin ısınması ile gerçekleşir. Bu etkinlik çekirdeği çevreleyen ve baş olarak tanımlanan gaz ve toz bulutunun oluşmasına neden olur. Saniyede bir kaç yüz metrelik hızlarla çekirdekten uzaklaşan atom ve moleküller bu yapıyı oluşturur. Çekirdekten akarak uzaklaşan gaz, sürtünme kuvvetleri nedeniyle toz parçacıklarını da beraberinde sürükler. Baş genellikle çekirdekten itibaren on bin kilometre ile bir milyon kilometreye kadar uzanabilir. Kuyrukluyıldız Güneşe iyice yaklaştığında başın yanısıra Güneşe ters yönde bir de kuyruk oluşturur. Güneş kuyrukluyıldızın başındaki toz ve gazları projektör gibi aydınlatarak, kuyrukluyıldızı görünür duruma getirir. Güneşten gelen yüksek enerjili morötesi ışınım fluoresans gibi ışık üreten diğer mekanizmalarında devreye girmesini sağlar.

C/2004 Q2(Machholz)kuyrukluyıldızı ne zaman gözlenebilir ?
Kuyrukluyıldızın parlak olduğu gözlem için uygun günler  kuzey yarıkürede 1 Ocak 2005'den sonra başlıyor. En parlak olduğu günlerde (1 Ocak - 10 Ocak)  4. kadirden bir cisim olacak. Işık kirliliği görülen yerleşimin yoğun olduğu yerlerden çıplak gözle görülmesi olanaksız. Işık kirliliğinden uzak çok karanlık yerlerden güçlü el dürbünleri ve küçük teleskoplarla Ocak ayı boyunca gözlenebilecek.

Machholz ve Pleiades(M45, Ülker açık yıldız kümesi)
Fotoğraf  Uğur İkizler  5 Ocak 2005 saat 01:00 Yer: Ketendere - Mudanya - Bursa
Makina: Canon AV1 - SLR Film: Kodak Ultra 400 ASA Pozlama: 8 dakika

C/2004 Q2(Machholz)kuyrukluyıldızı gökyüzünde nerede olacak ?
2004 sonuna kadar Boğa (Taurus), 2005 başında bir süre Perse (Perseus) daha sonra Zürafa (Camelopardalis) takımyıldızlarında olacak. İstanbul'da 15 Aralık 2004 ve  10 Ocak 2005 tarihleri arasında her gece saat 21:00 için kuyrukluyıldızın gökyüzünde alacağı konum aşağıdaki animasyonlarda gösterildi. Ufuktan yüksekliği gözlem için yeterli yüksekliğe  Aralık başın'dan itibaren  ulaşacak. Her gece aynı saatte 21:00'de gözleme başlanırsa kuyrukluyıldızın  bir önceki geceden daha yüksekte olduğu görülecek. Soğuk havalara karşı gerekli önlem alınırsa havanın bulutsuz olduğu gecelerde gün ışığana kadar C/2004 Q2'i gözlenebilecek. Yörünge düzlemi  ekliptiğe çok dik  olduğundan Ocak ayının ikinci yarısından itibaren güney-doğu yönünde her geçen gün daha hızlı yükselecek. Ocak sonu ve Şubat başında ufuktan yüksekliği 70 dereceyi geçecek. Gece boyunca hiç batmayan bir gök cismi olacak. Kuzey yarıküre gözlemcileri için her gece sabaha kadar küçük teleskoplarla gözlenebilecek bir cisim olmayı Nisan sonuna kadar sürdürecek

İstanbul için Machholz'un 01 - 15 Ocak saat 19:00 ve 20'de gökyüzündeki konumunu gösteren animasyonlar için aşağıdaki Quick Time Movie dosyalarını indirebilirsiniz.
Machholz_19.mov (110 Kb)
Machholz_20.mov (110 Kb)
 
 

Hazırlayan Tamer Ataç,  26 Kasım 2004.
Sorularınız için Tamer Ataç atac@boun.edu.tr

KAYNAK
http://perso.wanadoo.fr/pgj/2004-Q2-Machholz.htm
http://www.aerith.net/comet/catalog/2004Q2/2004Q2.html